RKO producent Val Luton (Val Lewton):

Amerikanac ruskog porekla Val Luton (Val Lewton), koristeći dovitljiviji, dvosmisleni, jeziv pristup u brojnim atmosferskim, izvrnutim horor-nerešivim filmovima, producirao je 11 niskobudžetnih filmova za RKO Studios 40-ih godina XX veka, prvi je režirao Žak Turner (Jacques Tourneur) a sledeće Mark Robson (Mark Robson) i Robert Vajs (Robert Wise). Lutonov prvi psihološki horor film koji je režirao Turner (bio je to Turnerov filmski debi) bio je neizvesni horor klasik The Cat People (1942) verovatno prvi horor film u kom se nijednom ne vidi čudovište.

 

[Drugi razlog zbog čega se ovaj horor film smatra neobjašnjenim bio je nedostatak sredstava za specijalne efekte.] Heroina u filmu po imenu Irena (glumila ju je Simona Simon (Simone Simon)), pateći od drevne balkanske kletve i žudeći za sado-mazohističkim seksom pretvara se u pantera (žensku verziju Vukodlaka) ako se njena strasna seksualna osećanja uzbude. Do kraja 1948. godine, Turner je takodje snimio voodoo-zombi film I Walked With a Zombie (1943) o vaskrslim leševima na Haitiju i misteriozni horor film The Leopard Man (1943).

Posle dosta godina, Turner se samo jednom vratio horor žanru svojim četvrtim pravim horor filmom Curse of the Demon (1957) (aka Night of the Demon), filmom koji je demonstrirao Lutonov uticaj. [Turner je bio najviše poznat po film noir klasiku Out of the Past (1947)]

 

U Lutonovoj produkciji, Mark Robson je režirao preteču “Rozmarine bebe (Rosemary’s Baby)”, klasik film noir-a o obožavanju Satane nazvan The Seventh Victim (1943), Isle of the Dead (1945) sa Karlofom u glavnoj ulozi i Bedlam (1945).

Najuticajniji Lutonov režiser bio je Robert Vajs (Robert Wise) koji je stvorio klasike kao što su The Curse of the Cat People (1944) i The Body Snatcher (1945) u kom je Boris Karlof glumio opakog, prepredenog kočijaša koji pljačka grobove.

U kasnijoj karijeri Vajs je takodje režirao priču o duhovima The Haunting (1963) zasnovanu na noveli The Haunting of Hill House  koju je napisala Širli Džekson (Shirley Jackson) – i danas je to jedan od najboljih filmova o ukletim kućama.

[Film koji je obradio sličnu temu bio je The Legend of Hell House (1973), u kom su glumili Rodi Mekdauol (Roddy McDowall) i Pamela Frenklin (Pamela Franklin).]

Tri ostala filma u kojima su obradjene jezive priče o duhovima bili su britanski antologijski film o pet isprepletenih strašnih priča nazvan Dead of Night (1945) sa nezaboravnom trbuhozbornom lutkom; zatim jedan od najboljih ljubavnih natprirodnih filmova o duhovima koji je ikad snimljen The Uninvited (1944), sa Rejom Milendom (Ray Milland) i Rut Hasi (Ruth Hussey) koji se odvija u staroj kući na engleskoj obali; i klasik režisera Džeka Klejtona (Jack Clayton) The Innocents (1961), snimljen po noveli Henrija Džejmsa (Henry James) The Turn of the Screw, sa Deborom Ker (Deborah Kerr) u ulozi engleske guvernante dvoje siročadi na jezivom seoskom imanju.

 

Horor filmovi 50-ih:

Mnogi filmovi iz horor žanra  koji su snimljeni od sredine 30-ih do kraja 50-ih godina XX veka bili su B-produkcijski filmovi, loši nastavci ili gnusni niskobudžetni dosetljivi filmovi. U eri atomskih bombi, 50-ih su mnogi snimani sa modernim efektima izlaganja radioaktivnim materijama, prosipanja otrovnih hemikalija ili drugim naučnim nezgodama – kao što je razvoj džinovskih mutiranih čudovišta ili insekata mesoždera uključujući film Gojira (1954, Japan, aka Godzilla). Tokom tog perioda većina horor filmova sa čudovištima bila je jeftino napravljena, orijentisana ka tinejdžerima, za drive-in bioskope i najlošijeg kvaliteta kao što je I Was a Teenage Werewolf (1957).

 

Nekoliko horor filmova o čudovištima tog vremena koji su snimljeni u SAD, ipak su imali efektnu zaradu zastrašujućim pretnjama koje su obuhvatile vanzemaljske sile ili napadače iz svemira kao što je vanzemaljac pronadjen na  Arktiku u filmu The Thing (From Another World) (1951), neuobičajeno čudovište - čovek sa škrgama u filmu The Creature From the Black Lagoon (1954), mutirani mravi iz pustinje Novog Meksika iz filma Them! (1954), ili nenormalne ili vanzemaljske pretnje iz Don Sigelove (Don Siegel) klasične priče o paranoji Hladnog rata - Invasion of the Body Snatchers (1956). Kasniji film, opominjuća priča protiv prilagodjenosti, bio je klasik o klonovima nalik zombijima koji otimaju tela stanovnika malog kalifornijskog grada. [Rimejk Filipa Kofmana (Philip Kaufman) Invasion of the Body Snatchers (1978), bio je smešten u San Francisko u kom se u cameo ulozi pojavio zvezda iz originala Kevin Mekarti (Kevin McCarthy).]

 

Režiser Džek Arnold (Jack Arnold) je u alegoričnom filmu The Incredible Shrinking Man (1957), po scenariju koji je napisao Ričard Mejtson (Richard Matheson), prikazao smrtonosne mutacije i kasnije pojave izlaganja radioaktivnim materijama – čak i mačka ili pauk mogu postati zastrašujuća čudovišta za umanjenog čoveka.

Da bi povećali popularnost televizije filmski studiji su eksperimentisali sa 3-D grafikom u filmovima kao što su House of Wax (1953) (hit film koji je lansirao karijeru Vinsenta Prajsa (Vincent Price) do “Kralja horora” koji je glumio vajara profesora Henrija Džeroda koji osvetoljubivo pretvara leševe svojih neprijatelja u voštane figure) i The Creature From the Black Lagoon (1954).

Preostali filmovi kasnih 50-ih godina sa naučno-fantastičnim ili horor bićima bili su The Blob (1958) i originalni The Fly (1958) (sa Vinsentom Prajsom u ulozi naučnikovog brata koji se slučajno delimično pretvara u kućnu muvu).

Film je kasnije doživeo brojne nastavke (snimljena su dva nastavka Return of the Fly (1959) i Curse of the Fly (1965); kao i rimejk The Fly (1986) koji je imao svoj nastavak The Fly 2 (1989)).

Jedini režiserski pokušaj Čarlsa Laftona (Charles Laughton) bio je The Night of the Hunter (1955) o ubilačkom ali harizmatičnom svešteniku Heriju Pauelu koga je odglumio Robert Mičam (Robert Mitchum) koji je imao tetovaže “love” and “hate” na rukama.

 

Filmovi Rodžera Kormena (Roger Corman):

Producent i režiser Rodžer Kormen, poznat po njegovim niskobudžetnim, eksploatatorskim filmovima, pomogao je da se horor žanr održi kada su se veći holivudski studiji okrenuli od ovog žanra. On je snimio niskobudžetni satirični horor film Bucket of Blood (1959), preteču filma “Little Shop of Horrors”. Narednih godina njegov brzo snimljeni, jeftini, kultni film The Little Shop of Horrors (1960) o kućnoj biljci mesožderki po imenu Odri inspirisao je brodvejski pozorišni mjuzikl istog naziva kao i još jedan film snimljen 1986. godine u režiji Frenka Oza (Frank Oz).

 

Ostali, daleko skuplji, Kormenovi filmovi u boji, u produkciji American International Pictures (AIP), uključujući 8 gotskih priča Edgara Alana Poa (Edgar Allan Poe) inspirisanih hororom (u kojima je uglavnom zločinca igrao Vinsent Prajs) bili su:

·         The Fall of the House of Usher (1960)

 

·         The Pit and the Pendulum (1961)

 

·         The Premature Burial (1962) – Kormenov jedini film po Poovoj priči bez Prajsa

·         Tales of Terror (1962) – film o tri kratke priče

 

·         veličanstveni The Raven (1963) (kada su se prvi put zajedno na ekranu pojavili Boris Karlof (Boris Karloff), Vinsent Prajs (Vincent Price) i Piter Lori (Peter Lorre) – kao i Džek Nikolson (Jack Nicholson))

·         The Haunted Palace (1963)

 

·         niskobudžetni  The Masque of the Red Death (1964) (doživeo rimejk 1989. godine sa Kormenom kao producentom); jedan od najboljih u serijalu

 

·         The Tomb of Ligeia (1964)

 

Horor filmovi 60-ih:

Horor filmovi razgranali su se u različitim pravcima 60-ih godina i kasnije, naročito kada je nestao moral producenata i cenzura filma bila opala. Režiseri su počeli otvoreno da oslikavaju horor u običnim slučajevima i naizgled nedužnim okolnostima. Dok je Rodžer Kormen (Roger Corman) producirao i režirao njegove jeftine i brzo snimljene horor filmove početkom 60-ih, Hammer Studios je u Engleskoj snimao nastavke filmova o Drakuli i Frankenštajnu. Hammer je zaokružio svoje horor nastavke delima režisera Terensa Fišera (Terence Fisher) The Two Faces of Dr. Jekyll (1960) and The Curse of the Werewolf (1961).

Kontroverzni engleski film Majkla Pauela (Michael Powell) po imenu Peeping Tom (1960) naišao je na pogrdu zbog hladne priče o ubilačkom fotografu psihopati. U kultnom, nisko-budžetnom, ekspresionističkom, zombie filmu Herolda Harvija (Harold (Herk) Harvey) Carnival of Souls (1962), mlada devojka pati zbog vampirskih i noćnomorovskih iskustava u bizarnoj zemlji utvara posle gotovo fatalne saobraćajne nesreće.

Još neizvesniji atmosferski horor bio je ispoljen u britanskom filmu Burn Witch, Burn! (1962) (aka Night of the Eagle), napisan od strane horor scenarista Ričarda Mejtsona (Richard Matheson) i Čarlsa Bomona (Charles Beaumont) – o istraživanju savremenih vradžbina.

Režiser Robert Oldrič (Robert Aldrich) snimio je savremeni gotski triler What Ever Happened to Baby Jane? (1962) u kom su sestre glumile dve zrele holivudske dive (Bet Dejvis (Bette Davis) je za tu ulogu deseti put nominovana za Oskara i Džoan Kroford (Joan Crawford)).

Oldrič i Bet Dejvis su radili zajedno i na južnjačkoj gotskoj horor priči Hush, Hush, Sweet Charlotte (1965). Producent Rodžer Kormen promovisao je rani film mladog filmskog stvaraoca poi menu Frensis Ford Kopola (Francis Ford Coppola) – nisko-budžetni triler o ubici sa sekirom nazvan Dementia 13 (1963).

 

Jedan od najboljih britanskih horor filmova 60-ih bio je Dr. Terror's House of Horrors (1964) – zabavna, antologija iz pet priča sa Piterom Kašingom (Peter Cushing) u ulozi doktora Šreka (Schreck je nemačka reč za horor), misterioznog doktora koji proriče sudbinu pet putnika voza u seriji slika i sa komponentama horor žanra kao što su ruka iz groba, vampir, biljka ljudožder, voodoo kletva i vukodlak.

 

Nastaviće se...

Napomena:

Ovaj sjajan tekst koji pruža detaljan uvod u istorijat snimanja horor filmova pronašao sam na sajtu www.filmsite.org i predstaviću ga u više delova. Ovaj opširan tekst sam sam preveo sa engleskog tako da je moguće da ima i nekih grešaka Embarassed