Horor filmovi

Ostali rani horor filmovi klasici:

Ostali klasici horor žanra tridesetih i s početka četrdesetih godina obuhvatili su i jedan od najboljih avanturističkih-horor filmova svih vremena – to je bio klasik tipa «Lepotica i zver» King Kong (1933).

Vilis O’Brajen (Willis O'Brien) stručnjak za specijalne efekte stvorio je mnoge makete za filmove. Posle uspeha koji je postigao sa filmom Dracula (1931), Tod Brauning (Tod Browning) režirao je neobični, gotski film Freaks (1932) sa stvarnim cirkuskim “nakazama” – jedan od njegovih najboljih radova. Radilo se o tome kako se grupa nakaza osvetila prelepoj sponzoruši trapezantkinji i pretvorila je u monstruoznu polu-ženu polu-pticu. Ovaj kultni film redefinisao je koncepte lepote, ljubavi i nenormalnost ali bio je tako uznemirujuć za svoje vreme da ga je publika zaobilazila u velikom broju a čak je bio i zabranjen u Engleskoj trideset godina! Posle ovog filma Brauningova karijera krenula je nizbrdo – režirao je još samo nekoliko filmova pre nego što se 1939. godine penzionisao.

Britanski režiser Džejms Vejl (James Whale) snimio je jezivu, crnu komediju i priču o duhovima The Old Dark House (1932) sa Borisom Karlofom u prvoj glumačkoj ulozi i to batlera Morgana dok je glavnu žensku ulogu igrala Glorija Stjuart (Gloria Stuart) koja se “vratila iz mrtvih” u filmu Titanic (1997).

Čarls Lafton (Charles Laughton) glumio je ludog naučnika doktora Moroa (lika iz novele iz 1896. godine) u filmu The Island of Lost Souls (1932) koji je režirao H. G. Wells (film je doživeo rimejk 1977. godine u kom je glumio Bert Lenkester (Burt Lancaster) kao i 1996. godine, nazvan The Island of Dr. Moreau sa Marlonom Brandom (Marlon Brando) u glavnoj ulozi), odgovornog za pretvaranje nedužnih životinja u groteskne hibride ljudi i životinja.

Kada je Karlof odbio glavnu ulogu, Klod Rejns (Claude Rains) ga je zamenio u filmu The Invisible Man (1933) u drugom hitu Džejmsa Vejla (James Whale) i Univerzalovoj kritički odobrenoj filmskoj verziji novele H.G. Velsa (H. G. Wells). (zanimljivost: kada se glavni junak skine go u jednoj sceni da bi pobegao od policije, u snegu se vide otisci njegovih stopala ali u obliku cipela!)

Lafton (Laughton) je glumio strašno deformisanog zvonara koji spasava Esmeraldu (Maureen O'Hara) u sjajnom filmu The Hunchback of Notre Dame (1939). Klod Rejns (Claude Rains) se pojavio u polu-mjuziklu rimejku Phantom of the Opera (1943) kao nagrdjeni kompozitor Erik. U posleratnim godinama, Džordž Senders (George Sanders) glumio je u adaptaciji klasika-novele Oskara Vajlda (Oscar Wilde) The Picture of Dorian Gray (1945) o čoveku čiji portret stari dok on ostaje mlad.

Filmovi o Mumiji:

Poznati filmovi sa živim (ili hodajućim) mrtvacima, zombie nasrtaji obuhvataju i Univerzalov filmski klasik i režiserski prvenac Karla Frojnda (Karl Freund) The Mummy (1932) sa Borisom Karlofom (Boris Karloff) u naslovnoj ulozi 3700 godina starog mumificiranog leša Imotepa – bila je to druga uspešna uloga čudovišta ovog glumca.

Koristeći se Karlofovim uspehom u oba filma The Mummy i Frankenstein, snimljen je britanski film The Ghoul (1933) u kom je Karlof glumio egiptologa koji traga za večnim životom bivajući sahranjen sa retkim draguljem.

Veliki Drakula Bela Lugoši (Bela Lugosi) glumio je u prvom pravom zombie filmu White Zombie (1932). [Val Lutonovo (Val Lewton) remek-delo B-produkcije I Walked With a Zombie (1943) uključilo je više zombija (videti ispod).]

Univerzalov nastavak njihovog filma The Mummy nazvan je The Mummy's Hand (1940) sa Tomom Tejlorom (Tom Tailor) kao ponovo rodjenom mumijom. Lon Čejni mladji (Lon Chaney Jr.) glumio je mumiju u mnogim Univerzalovim nastavcima tokom četrdesetih:

·         The Mummy's Tomb (1942)

·         The Mummy's Ghost (1944)

·         The Mummy's Curse (1944)

Hammer Studios obnovili su filmove o mumiji njihovim naslovom The Mummy (1959) sa Piterom Kašingom (Peter Cushing) u ulozi arheologa koji otvara grob i Kristoferom Lijem (Christopher Lee) u ulozi probudjenog drevnog Egipćanina.

Nastavci filmova o Drakuli snimani sredinom XX veka:

Nastavci filmova o Drakuli, iako više jednostavni, imali su manje uspeha od brojnih nastavaka filmova o Frankenštajnu. Kako bi se obogatili na ranijim uspesima, studio Univerzal (ali i drugi studiji) smućkali su više saga o Drakuli tridesetih i četrdesetih godina, uključujući i film Toda Brauninga (Tod Browning) u produkciji MGM-a Mark of the Vampire (1935) sa Belom Lugošijem (Bela Lugosi) u ulozi grofa More i Kerol Borlend (Carol Borland) u ulozi njegove vampirolike kćeri Lune kao i prvi nastavak (originalnog Drakule) sa naznakama lezbijskih odnosa - Dracula's Daughter (1936), u kom Glorija Holden (Gloria Holden) glumi groficu Mariju Zalesku koja je stigla u London da traži očevo telo i javljala joj se žedj za krvlju – uglavnom ženskih žrtava.

U filmu Roberta Siodmaka (Robert Siodmak) Son of Dracula (1943) smeštenom na američkom jugu, Lon Čejni mladji (Lon Chaney, Jr.) igrao je naslovnu ulogu vampira.

Sve više smatran banalnim horor likom, Bela Lugoši (Bela Lugosi) se pojavio u finasijski uspešnoj horor komediji-parodiji Abbott and Costello Meet Frankenstein (1948) kao Drakula a onda je posle borbe sa morfijumskom zavisnošću prestao da radi sa kultnim režiserom Edom Vudom (Ed Wood) na filmovima Glen or Glenda? (1953) i Bride of the Monster (1955).

Nastavci Frankenštajna i ostale hibridne horor zvezde sredine XX veka:

Sarkastični nastavak Frankenštajna koji je režirao Džejms Vejl (James Whale) po imenu Bride of Frankenstein (1935) nadmašio je original – bila je to čarobna mešavina banalnog (i izvrnutog) crnog humora, klasične strave i nezaboravnih likova – uključujući Elzu Lenčester (Elsa Lanchester, žena glumca Čarlsa Laftona (Charles Laughton) u dve uloge: spektakularne mlade sa frizurom Nefertiti i autorke Frankenstein-a Meri Šeli (Mary Shelley). Ernest Tesiger (Ernest Thesiger) je odigrao najbolju ulogu – doktora Pretorijusa, sa najpamtljivijom scenom: prvim susretom Čudovišta i mlade -   propraćen njenim stravičnim vriskom.

Zajedno, Lugoši i Karlof glumili su u tri filma, a najbolji je bio njihov prvi zajednički film koji je režirao Edgar Almer (Edgar Ulmer) The Black Cat (1934) (zasnovan na priči Edgara Alana Poa (Edgar Allen Poe). Dva glumca predstavila su likove u antagonističkim neprijateljskim odnosima: Lugoši je glumio bivšeg ratnog zarobljenika doktora Vitusa Verdegasta (Vitus Werdegast) dok je Karlof glumio satanističkog arhitektu po imenu Pelcig (Poelzig). Karlof i Lugoši su zahvaljujući uspehu tog filma ponovo saradjivali i u filmu The Raven (1935).

Karlofov poslednji film u kom je glumio Frankenštajnovo čudovište (u kom je Bela Lugoši glumio Igora a Bazil Retboun (Basil Rathbone) Barona fon Frankenštajna) bio je treći film u ovom serijalu - Son of Frankenstein (1939).

To je bio jedan od najboljih nastavaka pre mnogih slabijih tvorevina iz 40-ih i 50-ih, kao što su The Ghost of Frankenstein (1942) u kom je Lon Čejni mladji glumio Čudovište i  Frankenstein Meets the Wolfman (1943) – peti film iz serijala o Frankenštajnu. Naknadni banalni naslovi uključili su I Was a Teenage Frankenstein (1957) i I Was a Teen-age Werewolf (1957), jedan od najboljih teenage filmova o čudovištima, sa budućom zvezdom Majklom Lendonom (Michael Landon) u ulozi mladog čudovišta prestupnika.

Britanski Hammer Studios: serijal filmova o Drakuli

Britanski Hammer Studios, kao što su radili nastavke filmova o Frankenštajnu i Mumiji 50-ih godina, oživeli su ponovo Brem Stokerovu novelu Drakula kolekcijom niskobudžetnih filmova služeći se bleštavim, čulnim bojama i krvavom crvenom – i još otvorenijom nametljivom seksualnošću. Britanska producentska kompanija ostala je verna žanrovskom materijalu (klasici studija Univerzal) u doterano produciranim spektakularnim nastavcima u boji karakterišući se zavodljivim, zanosnim i snažnim vampirima. Talentovani režiser Terens Fišer (Terence Fisher) režirao je klasik Horror of Dracula (1958), prvi horor film o Drakuli Hammer Studios-a (u njemu je Kristofer Li (Christopher Lee) odigrao jednu od svojih najboljih uloga i to povučenog Grofa Drakulu dok je Piter Kašing (Peter Cushing) glumio u toj “igri mačke i miša”, njegovog arhi-protivnika, lovca na vampire doktora Van Helsinga). Uspeh tog filma doveo je do toga da je Hammer Studios producirao još filmova o Drakuli sa istim likovima:

·         Brides of Dracula (1960), bez Lija ali sa Dejvidom Pilom (David Peel) u ulozi vampira plavušana i Kašingom ponovo kao Van Helsingom

·         Dracula, Prince of Darkness (1966), nastavak originala u kom je Kristofer Li ponovio svoju ulogu i Endrjuom Kirom (Andrew Keir) u ulozi lovca na vampire

·         Dracula Has Risen From the Grave (1968), treći film Kristofera Lija iz Hammer-ovog serijala u ulozi vampire krvopije, u režiji Fredija Frensisa (Freddie Francis)

Usledilo je nekoliko filmova iz Hammer-ovog serijala o Drakuli sa Lijem:

·         Taste the Blood of Dracula (1970), režija: Piter Sesdi (Peter Sasdy), ali bez Pitera Kašinga (Peter Cushing)

·         Scars of Dracula (1970), režija: Roj Vord Bejker (Roy Ward Baker) prepoznatljiv po sekvenci u kojoj se Li “penje uz zid”; šesti film iz serijala i bez Kašinga

·         Dracula A.D. 1972 (1972), režija: Alan Gibson, savremeno prepričana priča sa Lijem i Kašingom

·         The Satanic Rites of Dracula (1973), režija: Alan Gibson, sa Lijem i Kašingom

·    The 7 Brothers Meet Dracula (1973) (aka Legend of the Seven Golden Vampires), režija: Roj Vord Bejker (Roy Ward Baker) sa Kašingom ali bez Kristofera Lija; poslednji film o Drakuli koji je producirao Hammer Studios.

Ovi filmovi su često prikazivani u američkim drive-in bioskopima 70-ih godina. Filmovi o vampirima orijentisani ka odrasloj publici koje je snimao Hammer, dizajnirani su da začine originalan horor concept lezbijskim temama, seksom i golotinjom obuhvativši ekranizovanu verziju Šeriden L Fanijevog (Sheridan Le Fanu) dela Camilla nazvanu The Vampire Lovers (1970) (rimejk filma koji je režirao Rože Vadim (Roger Vadim) po imenu  Blood and Roses (1961)) – u filmu je glumila Ingrid Pit (Ingrid Pitt) seksipilnu, erotičnu lezbijku vampiricu.

Usledio je erotski nastavak o vampiricama koje se skrivaju u ženskoj školi, nazvan  Lust for a Vampire (1971). 80-ih, film o vampirima o kome se najviše pričalo bilo je delo režisera Tonija Skota (Tony Scott) The Hunger (1983) –moderan, vizuelno-iznenadjujući, naučno-fantastični horor film “novog talasa” u kom su glumile zavodljive Ketrin Denev (Catherine Deneuve) i Suzan Sarandon (Susan Sarandon) u blago fokusiranim lezbijskim susretima.

Britanski Hammer Studios: ciklus filmova o Frankenštajnu

Hammer Studios u Engleskoj snimio je prvi horor hit sa Frankenštajnovim stvorenjem koji je režirao Terens Fišer (Terence Fisher) krvavi The Curse of Frankenstein (1957), sa glumcem Piterom Kašingom (Peter Cushing) u glavnoj ulozi umobolnog doktora Viktora Frankenštajna i Kristoferom Lijem (Christopher Lee) u svom prvom glumljenju čudovišta.

Bio je to prvi od mnogih delimično isplativih nastavaka ovog studija. Preostali filmovi iz Hammer-ovog serijala o Frankenštajnu bili su:

·         The Revenge of Frankenstein (1958) – nastavak i najbolji Hammer-ov film o Frankenštajnu koji je režirao Terens Fišer (Terence Fisher) sa Kašingom u ulozi doktora Viktora ‘Štajna’

·         The Evil of Frankenstein (1964) – treći u seriji, režija: Fredi Frensis (Freddie Francis) u kom je Kašing glumio Barona Frankenštajna dok je Čudovište glumio Kivi Kingston (Kiwi Kingston)

·         Frankenstein Created Woman (1966) (aka Frankenstein Made Woman) – režija: Terens Fišer (Terence Fisher) sa Kašingom u ulozi Barona Frankenštajna i nekadašnjim Playboy-evim modelom-zečicom Suzan Denberg (Susan Denberg) u ulozi Kristin Kiv – ponovo oživljene žene

·         Frankenstein Must Be Destroyed (1969) – režija: Terens Fišer (Terence Fisher) sa Kašingom (peti put u serijalu) u ulozi Barona Frankenštajna

·         The Horror of Frankenstein (1970) – režija: Džimi Sengster (Jimmy Sangster) u kom je Ralf Bejts (Ralph Bates) glumio Viktora Frankenštajna

·      Frankenstein and the Monster from Hell (1974) – poslednji režiserski poduhvat Terensa Fišera (Terence Fisher) sa Kašingom koji je glumio Barona i Dejvidom Prouseom (David Prowse) (kasnije postao poznat zbog uloge Darta Vejdera u filmu Star Wars (1977)) u ulozi Čudovišta

·         Hammer Studios ostali su bez posla sredinom 70-ih, posle poplave soft-core, eksploatisanih, seksualno orijentisanih horor filmova kao što su Countess Dracula (1970), The Vampire Lovers (1970), Lust for a Vampire (1971) and Twins of Evil (1971).  

  Poster za film Twins of evil (1971) na francuskom jeziku

Nastaviće se...

Napomena:

Ovaj sjajan tekst koji pruža detaljan uvod u istorijat snimanja horor filmova pronašao sam na sajtu www.filmsite.org i predstaviću ga u više delova. Ovaj opširan tekst sam sam preveo sa engleskog tako da je moguće da ima i nekih grešaka

Filmovi o doktoru Džekilu i gospodinu Hajdu:

Džon Berimor (John Barrymore) glumio je u prvoj verziji priče o Džekilu-Hajdu, u nemom filmu po imenu Dr. Jekyll and Mr. Hyde (1920), inspirisanom pričom Roberta Luisa Stivensona (Robert Louis Stevenson) o doktoru-naučniku čija zla strana izlazi na površinu pod dejstvom magične formule.

Kasnije je snimljeno mnogo rimejk ostvarenja ovog filma, ali dve najznačajnije verzije bile su: sa Fredrikom Marčom (Fredric March) koji je dobio oskara za ulogu transformisanog zlog naučnika, u režiji Rubena Mamulijena (Rouben Mamoulian) i prvoj tonskoj verziji Dr. Jekyll and Mr. Hyde (1932), sa Fredrikom Marčom (Fredric March) u naslovnoj ulozi i Mirijam Hopkins (Miriam Hopkins) u ulozi droljaste londonske kelnerice Ajvi, kao i film Viktora Fleminga (Victor Fleming) u produkciji MGM (koji je dobio Oskara) Dr. Jekyll and Mr. Hyde (1941), sa Spenserom Trejsijem (Spencer Tracy) u glavnoj ulozi i Ingrid Bergman u ulozi poročne prostitutke.

[U psiho-seksualnom trileru Mary Reilly (1995), Džulija Roberts (Julia Roberts) glumila je nevinu služavku ozloglašenog doktora Džekila donevši novu perspektivu.]

Pojavljivanje horor klasika tridesetih: Studio Univerzal

Glumac Konrad Fajt (Conrad Veidt) i nemački ekspresionistički režiser Pol Leni (Paul Leni) bili su regrutovani od strane šefa Univerzala Karla Lemla (Carl Laemmle) sredinom dvadesetih. Pol Leni (Paul Leni) je već bio poznat u svojoj domovini po jezivim horor klasicima Backstairs (1921) and Waxworks (1924).

           Poster za film "Waxwork" iz 1924.godine

Posle preseljenja u Holivud, Leni je režirao The Cat and the Canary (1927), proizašao iz scenske melodrame iz 1922. godine. Značaj tog filma ogleda se u tome što se smatra prvim gotskim horor filmom sa opsednutom kućom.

Fajt (Veidt) je glumio uvek nasmejanu, grotesknu karnevalsku nakazu po imenu Gvinplejn u Lenijevom narednom filmu za Univerzal, The Man Who Laughs (1927), veličanstvenoj romantičnoj melodrami.

Početkom tridesetih, horor je ušao u njegovu klasičnu fazu u Holivudu – eru pravog Drakule i Frankenštajna, sa filmovima koji su pozajmljeni od njihovih nemačkih ekspresionističkih korena. Studio je koristio morbidne priče o evropskim vampirima i nemrtvim aristokratama, ludim naučnicima i nevidljivim ljudima i stvorio neke od najoriginalnijih stvorenja i čudovišta ikad vidjena na ekranu. Studio Univerzal je bio najpoznatiji po čistim horor filmovima tridesetih i četrdesetih godina, slavnim horor likovima: Frankenštajnu, Drakuli, Mumiji, Nevidljivom čoveku i Vukodlaku kao i pravim horor glumačkim zvezdama madjarskom matine idolu Beli Lugošiju (Bela Lugosi) i Borisu Karlofu (Boris Karloff).

Filmovi o Drakuli:

Po Ginisovoj knjizi rekorda, lik koji se najčešće pojavljivao u horor filmovima je Drakula, sa preko 160 pojavljivanja (brojeno do danas). U režiji Toda Brauninga (Tod Browning), Studio Univerzal je producirao filmsku verziju Lugošijevog  brodvejskog scenskog uspeha o krvožednom pretećem vampiru nazvan Dracula (1931), snimljenu početkom godine.

[Lon Čejni stariji (Lon Chaney, Sr.) bio je jedan od mnogih kandidata za glavnu ulogu, ali je umro 1930. godine.] Atmosferska, komercijalno uspešna filmska adaptacija Brem Stokerove (Bram Stoker) novele igrala se strahovima od seksualnosti, krvi i nejasnog perioda izmedju života i smrti. Glas sa teškim akcentom i gluma madjarskog glumca Bele Lugošija (Bela Lugosi) njegove najčuvenije uloge 500 godina starog vampire bila je elegantna, ljupka, egzotična i sjajna i plašila publiku dok bi nemrtvi zločinac hipnotisao svoje žrtve predatorskim pogledom.

• [Španska verzija u režiji Džordža Melforda (George Melford) koja je izgledala impresivno, u mestu Brauning bila je snimana istovremeno na istim mestima noću ali sa različitom glumačkom podelom i ekipom [(Karlos Viljarias (Carlos Villarías) zamenio je Lugošija i sa Eduardom Arozamenom (Eduardo Arozamena) kao Van Helsingom i provokativno odevenim glumicama Lupitom Tovar (Lupita Tovar) u ulozi Eve (Mine) i Karmen Gerero (Carmen Guerrero) u ulozi Lucije.]
• [U horor komediji režisera Tima Bartona (Tim Burton) Ed Wood (1994), Martin Landau dobio je Oskara za sporednu ulogu, za ulogu stare horor zvezde Bele Lugošija, morfijumskog zavisnika i prijatelja jednog od najlošijih holivudskih režisera.]

Iste godine, prikazan je sanovan, atmosferski, prvobitni horor film Vampyr (1931) danskog pisca i režisera Karla Tiodor Drajera (Carl Theodor Dreyer).

Uznemirujući film, Drajerovo prvo tonsko delo bilo je labavo bazirano na zbirci horor priča In a Glass Darkly (1972) koju je napisao Šeriden L Fani (Sheridan Le Fanu). Alternativno je naslovljen kao The Strange Adventure of David Gray – priča  o čoveku po imenu Džulijen Vest u zabačenoj seoskoj krčmi koji se polako uverava da ga okružuju vampiri i koji sanja sopstvenu smrt i sahranu. I film Frica Langa (Fritz Lang) M (1931) predstavio je zastrašujuće zločinački, devijantni lik decoubice baziran na stvarnom životu ozloglašenog serijskog ubice Pitera Kurtena – Dizeldorfskog vampira (glumio ga je Peter Lorre u svom hipnotizirajućem debiju).

Originalni film o Frankenštajnu:

Posle prvog filma o Drakuli, ubrzo je konačno usledila kombinacija naučne fantastike i gotskog horora u trileru o ludom doktoru. Ovaj filmski horor-klasik o čudovištu Frankenstein (1931) – bio je Džejms Vejlova (James Whale) adaptacija novele koju je napisala Meri Šeli (Mary Shelley) o doktoru Henriju Frankenštajnu sa nepoznatim glumcem Borisom Karlofom (Boris Karloff). Kockasto čelo i  elektrode koje vire iz vrata i Karlofova oštra gluma Čudovišta dala je ličnost izgnanom, neshvaćenom liku kloparavog i teturavog hoda.

Ciklus filmova o vukodlaku:

Osim pribegavanja horor likovima iz postojeće literature kao što su Frankenštajn, Drakula, doktor Džekil i gospodin Hajd ili Nevidljivi čovek, Universal je stvorio i novo i originalno stvorenje u dva filma – vukodlaka – poslednjeg od njihovih sjajnih originalnih horor likova. Prvi američki film o vukodlaku bio je dobro odradjeni film Stjuarta Vokera (Stuart Walker) The Werewolf of London (1935) sa Henrijem Halom (Henry Hull) u ulozi doktora Glendona – naučnika koga zadesi “vučje prokletstvo”.

Drugi, lik Vukodlaka bio je u sjajnom filmu B-produkcije The Wolf Man (1941) koji je režirao Džordž Vagner (George Waggner) sa Lonom Čejnijem mladjim (Lon Chaney, Jr.) u svom prvom pojavljivanju na filmu u ulozi prokletog Lerija Talbota – njegovoj najpoznatijoj ulozi. Scena transformacije čoveka u vuka uključujući komplikovanu kozmetičku i šminkersku veštinu bila je upadljivo realistična. [Šminkeri su koristili dlaku od jaka i gumenu njušku.]

Na nesreću, uloga Vukodlaka beznadežno je odredila Čejnija mladjeg do kraja života. Bio je primoran da glumi u seriji veoma loših nastavaka udružen sa ostalim Univerzalovim horor zvezdama u filmovima B-produkcije uključujući Frankenstein Meets the Wolfman (1943),

i u dva filma koja su dodala Drakulu ovoj mešavini:

• House of Frankenstein (1944) (prvim zajedničkim all-star filmom sa Glenom Strejndžom (Glenn Strange) kao Frankenštajnom, Džonom Karadinom (John Carradine) kao grofom Drakulom, Borisom Karlofom (Boris Karloff) u ulozi ludog naučnika i Lonom Čejnijem mladjim koji je glumio Vukodlaka.)
• 
  
• House of Dracula (1945) – neposrednim nastavkom filma House of Frankenstein (1944) ponovo sa Lonom Čejnijem mladjim u ulozi Vukodlaka i Džonom Karadinom u roli Drakule.
• 
  

Najveće poniženje Čejni mladji doživeo je u Univerzalovoj komediji Abbott and Costello Meet Frankenstein (1948) sa dva komičara.

To je bio dokaz da klasični horor filmovi počinju da izlaze iz mode posle pravih strahota koje je doneo II svetski rat i Univerzal je pokušavao da proizvede sve više i više nastavaka. Još jedan film o vukodlacima koji nije imao veze sa prethodnima bio je She-Wolf of London (1946) sa Džun Lokart (June Lockart) u ulozi Filis Alenbaj nevine mlade devojke u Londonu navedene da skrivi jeziva ubistva.

Nastaviće se...

Napomena:

Ovaj sjajan tekst koji pruža detaljan uvod u istorijat snimanja horor filmova pronašao sam na sajtu www.filmsite.org i predstaviću ga u više delova. Ovaj opširan tekst sam sam preveo sa engleskog tako da je moguće da ima i nekih grešaka

[Trivia: Na prelazu izmedju vekova, u filmu Shadow of the Vampire (2000) fantastično je prepričano snimanje klasika iz 1922. godine, sa Džonom Malkovičem (John Malkovich) u ulozi opsesivnog režisera F.W.Murnaua. Viljem Defo (Willem Dafoe) je postavio pitanje: “ Šta ako je Maks Šrek (Max Schreck) zaista bio vampir?” [Viljem Defo nominovan je za Oskara zbog uloge grofa Orloka)]

Prizor ispijenog, ćelavog, nemrtvog vampira je bio nezaboravan, lik djavolskog pacova, šiljaste uši, duguljasti  prsti, upali  obrazi  i dugi  očnjaci, sa kužnim pacovima koji bi ga pratili gde god bi išao. Na kraju filma, groteskno, mrtvački bledo biće biva izmamljeno od strane heroine Nine (koju je glumila Greta Šreder (Greta Schroder) do praskozorja, pa Orlok strada tako što se dezintegriše u dim pod uticajem Sunčeve svetlosti. [Nemački režiser Verner Hercog (Werner Herzog) snimio je rimejk - Nosferatu the Vampyre (1979), sa Klausom Kinskim (Klaus Kinski) koji je verno oživeo glavnu ulogu.]

U nemačkom nemom horor filmu danskog režisera Stelana Rajea (Stellan Rye) Der Student von Prag (1913) (aka Student of Prague), baziranom na legendi o Faustu, siromašni student sklapa pakt sa djavolom u zamenu za bogatstvo i prelepu ženu.

[Studenta je glumio glumac i producent Pol Vegener (Paul Wegener) u svom filmskom debiju] Bio je to prvi umetnički važan nemački producentski projekat i kasnije je ponovo snimljen 1926. godine a režirao ga je Henrik Galen (Henrik Galeen). Vegener (Wegener) je režirao prvu od njegovih uticajnih adaptacija legende o Golemu od Gustava Majrinka (Gustav Meyrinck) - Der Golem (1914) (aka The Monster of Fate), a zatim ga nastavio par godina kasnije kao Der Golem Und Die Tanzerin (1917) (aka The Golem and the Dancer) – poznat kao prvi nastavak nekog horor filma. On je snimio i treći film, sa Karlom Frojndom (Karl Freund), ponovo ga nazvavši Der Golem (1920) (aka The Golem: or How He Came Into the World).

Ekspresionistički film bio je zasnovan na mitovima iz Centralne Evrope i uticao kasnije na filmove o čudovištu “Frankenštajnu” iz ranih 30-ih godina XX veka sa temama o tvorcu koji gubi kontrolu nad svojom kreacijom. Golem, koga je igrao Vegener (Wegener), bila je drevna, glinena figura iz hebrejske mitologije koju je oživeo magični amulet rabina Leva da bi branio i spasio Jevreje od pogroma koji je pretio od Rudolfa II Habsburškog. Glinene kreature stvorene ljudskom rukom tumarale su jevrejskim getom u srednjovekovnom Pragu u XV veku.

Najraniji horor filmovi, danas zaboravljeni filmovi o vampirima (filmovi sa djavolastim očaravajućim damama) producirani su u SAD od 1909. do početka dvadesetih godina, praveći horor žanr jednim od najstarijih i najosnovnijih. Prvi film o Frankeštajnovom čudovištu u SAD bio je Edison Frankenstein (1910), 16-o minutna verzija koju je izradio Edison Studios u kom je Čarls Ougl (Charles Ogle) glumio čudovište. U ovoj ranoj verziji, čudovište je nastalo u kazanu sa hemikalijama.

Dva ostala nema filma – preteče kasnijih filmova o Frankenštajnu bili su Life Without a Soul (1915) i ekspresionistički nemački film Homunculus (1916), oba o veštački stvorenom čoveku. Pre 1930-e, Holivud je nerado eksperimentisao sa filmovima koji su obradjivali prave horor teme. Umesto toga, studiji su koristili popularne pozorišne predstave i isticali njihove žanrovske karakteristike misterije, dajući racionalna objašnjenja za sve natprirodne i okultne elemente.

Čovek sa hiljadu lica – Lon Čejni (Lon Chaney): Prva američka zvezda horor filmova

 Alonso "Lon" Čejni stariji 

Glumac koji je pomogao da se promeni pristup u izgledu i prihvatanju horor žanra bio je Lon Čejni stariji (Alonso “Lon” Chaney, Sr.) poznat kao “čovek sa hiljadu lica” zbog njegove groteskne šminke i genijalne glume. On je bio prva američka zvezda horor filmova. Pojavio se u brojnim nemim horor filmovima počev od 1913. godine za Universal Studios u saradnji sa režiserom Todom Brauningom  (Tod Browning) (uključujući u filmovima Outside the Law (1921), The Unholy Three (1925) sa Čejnijem kao zlim trbuhozborcem i West of Zanzibar (1928)).

U prvom od dva Čejnijeva horor remek-dela, pojavio se u najranijoj verziji novele Viktora Igoa (Victor Hugo) o grbavcu Kvazimodu – izmučenom zvonaru u crkvi, u filmu koji je režirao Volas Vorzli (Wallace Worsley) The Hunchback of Notre Dame (1923) – drugoj filmskoj verziji ovog bajkovitog klasika. [Prva verzija je bio film The Darling of Paris (1917) sa zavodnicom Tedom Barom (Theda Bara) u ulozi Esmeralde.]

Čejnijeva najupečatljivija uloga bila je u degradirajućem, jasno zastrašujućem nemom filmu tipa “Lepotica i zver”, u kostimskom horor klasiku Ruperta Džulijena (Rupert Julian) The Phantom of the Opera (1925), i to uloga Erika, begunca sa Djavoljeg ostrva – nagrdjenog, rastrojenog, ogorčenog i osvetoljubivog kompozitora-duha Pariske opere (zasnovano na liku iz novele Gastona Lerua (Gaston Leroux)).

Ovaj film bio je tehnološko dostignuće, sa “Bal pod maskama” sekvencom, scenama padajućeg lustera i podzemnog jezera u boji dok je ostatak filma u crno-beloj verziji. Njegove tamne ekspresionističke boje dali  su boju horor filmovima tridesetih godina. Najpoznatija scena tog filma bila je kada mlada Kristina (Mary Philbin) skida masku Lona Čejnija – otkrivajući groznu koščatu facu, sa ustima bez usana, trulim zubima, riličastim nosem i izbečenim očima. [Druge verzije godinama su mnogo puta radjene bilo kao horor filmovi bilo kao pozorišni mjuzikli:

• The Phantom of the Opera (1943), režija: Atrur Lubin (Arthur Lubin), je Universal-ova Technicolor verzija sa Klodom Rejnsom (Claude Rains) u naslovnoj ulozi – izopačenog violiniste i takodje sa Nelsonom Edijem (Nelson Eddy) u ulozi Raula, fantomovog rivala za Kristininom ljubavi koju glumi Suzana Foster (Susanna Foster)
• 

• The Phantom of the Opera (1962), režija: Terens Fišer (Terence Fisher), sa Herbertom Lomom (Herbert Lom) u produkciji UK Hammer Films-a u ulozi profesora Pitrija-Fantoma i Heder Sirs (Heather Sears) u ulozi Kristine Čarls                          
  
• 
  
• The Phantom of the Paradise (1974), režija: Brajan DePalma (Brian DePalma), rok-opera sa Polom Vilijamsom (Paul Williams) u ulozi Svengali impresaria po imenu Labud
• 
  
• The Phantom of the Opera (1983), režija: Robert Markovic (Robert Markowitz), televizijski film sa Džejn Simur (Jane Seymour) i Maksimilijanom Šelom (Maximillian Schell) u ulozi Fantoma, sa radnjom u Budimpešti
• The Phantom of the Opera (1986), pozorišni mjuzikl Endrjua Lojda Vebera (Andrew Lloyd Webber) sa Sarom Brajtman (Sarah Brightman)
• The Phantom of the Opera (1989), režija: Dvajt H. Litl (Dwight H. Little), sa Robertom Englundom (Robert Englund), čuvenim zlikovcem Fredi Krugerom iz horor serijala “Strava u ulici brestova” (Nightmare on Elm Street) u ulozi Fantoma i Džil Šelen (Jill Schoelen) u ulozi Kristine
• The Phantom of the Opera (1990), režija: Toni Ričardson (Tony Richardson), dvodelna NBC televizijska mini-serija sa Bertom Lankasterom (Burt Lancaster) koji glumi Barona – Fantomovog oca, sa Teri Polo u ulozi Kristine i Čarlsom Densom (Charles Dance) u ulozi Fantoma
• The Phantom of the Opera (1991), režija: Darvin Najt (Darwin Knight), pozorišni mjuzikl Morija Jestona (Maury Yeston) i Artura Kopila (Arthur Kopil) snimljen pre živog nastupa, sa Dejvidom Stolerom (David Staller) i Elizabet Volš (Elizabeth Walsh)
• Il Fantasma Dell'Opera (1998, It.) (aka The Phantom of the Opera), režija: Dario Ardjento (Dario Argento), otkačena adaptacija sa njegovom ćerkom Azijom Ardjento (Asia Argento) koja glumi Kristinu i Džulijenom Sendsom (Julian Sands) koji glumi bezimenog Fantoma (bez maske); sa sjajnom produkcijom koja se ogleda u uključivanju više seksa, grafičkog krvavog nasilja i muzikom koju je radio čuveni Enio Morikone (Ennio Morricone)
• The Phantom of the Opera (2004), režija: Džoel Šumaher (Joel Schumacher) sa Džerardom Batlerom (Gerard Butler) u glavnoj ulozi i starletom Emi Rosum (Emmy Rossum), operskom pevačicom koja glumi Kristinu; u filmu takodje glume i Mini Drajver (Minnie Driver) i Miranda Ričardson (Miranda Richardson)]
• 
  

Lon Čejni (Lon Chaney) je takodje glumio upalog i crnookog, vampirolikog lika u izgubljenom filmu Toda Brauninga (Tod Browning) po imenu London After Midnight (1927), prvom holivudskom filmu o vampirima.

[Džejms Kegni (James Cagney) glumio je Čejnija u filmu Man of a Thousand Faces (1957) i osvežio glumačke role Fantoma i Kvazimoda u dva najveća dostignuća horor filma.] Mnogi od ovih nemih klasika dobili se svoje rimejk verzije tokom ere ton filmova.

Nastaviće se...

Napomena:

Ovaj sjajan tekst koji pruža detaljan uvod u istorijat snimanja horor filmova pronašao sam na sajtu www.filmsite.org i predstaviću ga u više delova. Ovaj opširan tekst sam sam preveo sa engleskog tako da je moguće da ima i nekih grešaka